Een kooitje voor de molenaar

"Vandaag zat er, volgens kenners een muskus rat op een pol helm bloemen aan de linkerzijde van de molentak. Jammer dat Bea op vakantie is anders had zij actie kunnen ondernemen. Volgens ons had hij/zij het best naar z'n zin, en was lekker aan het zwemmen en wassen, Leuk gezicht "

Han, de plant die jij mij vandaag aanwees, waar de muskusrat zat, is geen helmbloem maar helmkruid, knopig helmkruid (Scrophularia nodosa).

Knopig helmhruid (Scrophularia nodosa) en

 

gele helmbloem (Pseudofumaria lutea) op de muur langs de molentak
foto's genomen op 18 juli 2013

De enige actie die ik onderneem, is de muskus- en Beverrattenvanger inlichten.
In de molentak heeft hij reeds kooien geplaatst:

Een vlotje voor muskusratten. Onder het drijvende gedeelte zit onder het wateroppervlakte een ijzeren kooi. Als de muskusrat door het deurtje links naar binnen gaat, treft hij in het drijvend gedeelte een luik aan. Als hij daar doorheen gaat. kan hij niet meer terug naar boven en verdrinkt in het gedeelte dat onder water is.

 

Meer stroomopwaards plaatste hij een kuiperkooi:

 

 

voor beverratten. Waarin hij de dieren levend vangt. Voor mijn vakantie (toen ik deze foto's maakte), waren de kooien niet in gebruik. Het deurtje van het vlotje is dicht. De deuren van de kuiperkooi staan blijvend open door middel van een ijzeren staaf die daar doorheen geschoven is.
De kooien worden op scherp gezet als er uitwerpselen op het vlotje of op de kuiperkooi zijn. De kooien staan vanuit de Kasteeltuin gezien stroomopwaards aan de overzijde van de Lindenlaan.

 

De rattenvanger heeft nog andere kooien die niet in de molentak staan:

 

De ‘schuine oever kantelbuis’ die in de gang of hol van de muskusrat wordt gegraven. Een speciale otterring in die buis:

.

voorkomt dat een otter naar binnen kruipt. In de buis zitten twee etages, gescheiden door een plafond. De ingang leidt naar de onderste etage zodat de muskusratten ook bij gedaalde waterstand, daarin verdrinkt.
Tenslotte is er een variant op de kuiperkooi, waar muskusratten in gevangen worden.

 

De muskusratten kruipen er voor onder in en vinden dan een klem, bats!
Je kunt het zo gek niet bedenken op de politiek bemoeit zich er mee.

Europa vindt de kooien wreed

de Partij voor de Dieren heeft een charme offensief

En de molenaar?
We hebben al een kooitje voor de molenaar, een kooitje voor de molenaar.
(Zie link)

 

RATTENVANGER

(deel 1: kennismaking)

Afgelopen woensdag struinde ik met de heer G.A.H. Damen langs de molentak. Ger is rattenvanger.

“Medewerker muskus- en beverratbestrijding” staat op zijn visitekaartje van het Waterschap Roer en Overmaas.

 “Voor rattenvanger heb je geen speciale opleiding nodig. Toen ik solliciteerde had ik een voordeel: ik had al een jachtdiploma en een jachtakte. Ik was toen conciërge.

In Nederland zijn ongeveer 400 muskus- en beverrattenvangers actief. Waterschap Roer en Overmaas heeft 4 vaste vangers in dienst.
Iedere vanger heeft een eigen regio in beheer. Ik doe dienst in het oostelijke gedeelte van de zuidelijke staart van Zuid Limburg. Het gebied is opgedeeld in kilometervakken (uurhokken van 5 x 5 km) waarin ik de stand van zaken bijhoud.
Het leukste van het werk is de vrijheid in je eigen gebied.

Nadat ik als rattenvanger in dienst kwam, heb ik verschillende bijscholingen moeten volgen. Laatst volgde ik een cursus over otters en bevers. Hoe wij vallen en vangtechnieken zo kunnen aanpassen dat wij geen otters en bevers vangen. ‘Bijvangst’ noemen wij dat.

Om bijvangst tegen te gaan, werken wij, veel meer dan vroeger, met kooien waar dieren levend in gevangen worden.

Wij vangen geen bruine ratten. Dat is formeel de taak van de gemeente. Hoewel wij onze collegae daar, graag een handje helpen. Wij werken met vallen of met een jachtgeweer.  Vooral beverratten zijn goed te bejagen. Hun aantal is sterk verminderd.

Uitroeien zullen wij muskus- en beverratten nooit. Ik zei laatst tegen mijn baas: “Ik laat de laatste beverrat leven. Ik hou te veel van mijn baan om mijzelf op die manier onnodig te maken.”

De beesten krijgen (werpen) en paar keer per jaar jongen. De dieren die in het begin van het jaar geboren zijn, zijn dat zelfde jaar geslachtsrijp.”

 “Is het dan niet gek bever- en muskusratten uit te roeien en te zien dat mensen verder op bevers uitzetten en juichen als ze er eentje tegenkomen?”

“Over een paar jaar mogen wij daar ook op jagen. Mensen weten echt niet wat ze doen en wat voor een schade die dieren aanrichten.

Als wij vandaag vallen open zetten, of scherp zetten zoals dat heet, moeten wij de dag daarop controleren of er wat in de vallen zit. Dat voorkomt ziektes en dergelijke.

Bij hoge temperaturen zoals 25 tot 30 graden, moeten wij zelfs twee keer per dag controleren.

De oorzaak van de dood van de beverrat uit je vorige blogg kon ik niet vaststellen.

Het kan ouderdom zijn of iemand die hem heeft geschoten.

Wij kijken vooral naar plekken langs oevers waar gras gegeten is. Dat zijn voor ons belangrijke sporen.

Veel mensen vinden muskus- en beverratten vies vanwege de naam ‘rat’ die ze meekregen. In wezen zijn het schone dieren. Muskus- en beverratten eten geen vlees maar wortels en dergelijke. In de vallen stoppen wij bieten en appelen. Zwijnen zijn veel viezer. Die eten zelfs lijken.

Ik hou van muskus- en beverratten.”

“Is het dan niet moeilijk die dieren dood te maken?"

“Bij de selectie waren er kandidaten die niet in staat waren een dier doden. Die werden geen rattenvanger.”

“Heeft u wel eens muskus- of beverratten gegeten?”

“Nee, ik zelf nooit. Ik heb collegae die ze op de barbecue gooien. Belgen noemen muskusratten ‘waterkonijn’. Dat is voor hen een lekkernij.”

Twee linken voor de liefhebber:
recept voor muskusrat (of waterkonijn)

eet smakelijk!

Vervolg in deel 2:

‘De kooien.’

TUSSEN GENHOES, SCHAELSBERG EN SCHALOEN

Tussen de kastelen Genhoes en Schaloen slingert de molentak zijn weg. Voor Schaloen om, terwijl daar achter de Geul loopt langs de hellingen van de Schaelsberg; met boven op de hoge oever de kluis.

 requiem voor beverrat

Tussen de beelden van de kluis door, is telkens weer de molentak te zien zoals bij punt 0,09-0,19; 1,58-2,03 en 3,30-3,48 van 't filmpje.



Bij het rode sterretje in het midden is 'mijn' molen

 Dit kaartje knipte ik uit de reclamefolder ‘Valkenburg aan de Geul’, de mooiste combinatie van natuur en cultuur’.

Schematisch heb ik de verschillende zones waardoor de molentak stroomt, aangegeven.

Zone A. het begin van de molentak tot de brug onder de oprijlaan van kasteel Schaloen

Zone B. De Kasteeltuin met de watermolen
Zone C. Vanaf de Kasteeltuin terug naar de Geul.

Zone A. en C. noemen molenaars ‘bovenwater’ en ‘onderwater’. Al die zones hebben ‘n eigen karakter.

Molen in het groen

Tussen Genhoes, Schaelsberg en Schaloen
HERE, wat is Limburg sjoen.

Dichtte ik eens als Hollandse.

’N BEVERRAT….

“Ik moet veel leren.”

Kwam een collega van de kasteeltuin vertellen dat het dode dier bij de sluis van de molen, geen muskusrat maar een beverrat was, een Myocastor coypus.

Nog nooit van gehoord. Dus Googelen.

De belangrijkste verschillen tussen een muskusrat en beverrat zijn:
Een muskusrat

is kleiner. Een volwassen exemplaar is ongeveer 65 cm lang (Incl. 25 cm staart), heeft een lichte buik en weegt ongeveer 1,5 kg.

Een beverrat

 

is veel groter, een volwassen dier is ongeveer 90 cm lang,

(incl. 40 cm staart), heeft geen lichte buik maar wel lichte snorharen, weegt tussen de 7 en 8 kg en heeft de tandjes van de gebroeders bever uit de Fabeltjeskrant.
Onmiskenbaar, ik vond het al een gek grote muskusrat die beverrat.

Beide dieren, die geen familie zijn van ratten en veel zindelijker, mogen van de Nederlandse overheid worden uitgeroeid. Het zijn exoten, dieren die hier niet thuishoren. Zij ondergraven de Nederlandse dijken.

Het probleem is dat duitsers geen uitroei- (Ausrottungs-) beleid hebben. Massaal is de muskusrat vanuit Duitsland Nederland binnengedrongen. Zoals het kaartje verspreiding muskusrat toont.

Geert Wilders, er staat ons een tjunami aan beverratten te wachten. De stoottroepen hebben zich bij de Duitse grens verzameld zoals het kaartje verspreiding beverrat toont.

In een opzicht heb ik sympathie voor ze, ze zijn, net als ik, vegetariër.

 

De bever zoals waargenomen bij de Bisschopsmolen te Maastricht:

 

 

Bij de Schaloensmolen vonden wij verleden jaar knaagsporen.

De bever heeft een platte staart, mag niet van de Nederlandse overheid worden uitgeroeid. Ze zijn uitgezet.

Ben je dan geen exoot meer?

 

Bron: waterschap Roer en Overmaas

 

De witte emmer.

Alweer raak.

“Molenaar, molenaar er ligt een paling in de visfuik!”

hoorde ik enkele bezoekers roepen. Diep onder de sluis lag een lang glibberig ding te kronkelen op de houten planken van de fuik; een paling van wel haast anderhalve meter lang.

 “Wat gaat U daarmee doen?’

vroegen de bezoekers.
“Dat ding leeft nog, en blijft nog een tijdje leven.” zei ik.

“Dus ga hem rustig vangen en iets verder op stroomafwaarts loslaten.”

Ik pakte een ladder om vanaf de brug boven de sluis omlaag te kleuteren.
De mensen bleven verbaasd kijken. Wat doet de molenaar nu?
Met de witte emmer uit de vorige blogg, 'de muskusrat', begaf ik me op het plankier terwijl mijn voeten drijfnat werden. Eigen schuld, had ik maar lieslaarszen aan moeten doen.

Hops, de aal, of paling, ging met een klein duwtje van mij de emmer in.

 

 

Die ging verder op los zwemmen en wist niet hoe snel die ervandoor moest gaan.

Ik keek schuin omhoog naar de brug over de sluis.
Zeven bezoekers stonden daar op een rijtje en applaudisseerden.
Zoiets hadden ze nog nooit gezien.
Ik vertelde hen niet dat ik de vorige week een muskusrat had weggewerkt.
Een collega van mij (Armand Harings) gaf mij vandaag nog een foto daarvan.

 

Armand, kon jij zijn tandjes niet poetsen? Ze steken zo af bij de witte emmer.

MUSKUSRAT

 

 

De molentak had meteen een verrassing. Had ik nauwelijks besloten een blogg te maken of er dreef al een kadaver van een muskusrat tegen de lossluis van de molen.
Ik viste het dier er uit. Voor mijn molenbezoek oogt dit appetijtelijk.
Wat is de doodsoorzaak?

Hoera, de molentak

Ik ben molenaar op een watermolen, om precies te zijn de  Schaloensmolen, midden in de schitterende kasteeltuin van Oud Valkenburg. De molen maalt graan tot veevoer en behoorde vroeger tot kasteel Schaloen.
Om water te krijgen voor de molen zodat die kan draaien, is jaren geleden, wanneer weet men niet precies, een kanaaltje gegraven om water vanuit de rivier de Geul naar de molen te krijgen. Dat is de molentak. Het is de langste molentak van Limburg en misschien wel van heel Nederland.

Gek, als molenaar weet ik heel weinig van de molentak. Natuurlijk vlak bij mijn molen in de tuin ken ik de molentak maar het hele grote stuk daarbuiten is onbekend. Kom mee, op mijn eigen ontdekkingstocht. Volg de molentak door vier seizoenen. Wat leeft er, wat sterft er, wat is de historie in het landschap? Zijn er duistere kanten?

Ik volg de opleiding tot natuurgids van het IVN. Het een jaarlang beschrijven van een stukje natuur, in dit geval de molentak, is een onderdeel van de opleiding. Ik moet nog veel leren dus.