Huiswerk:
“Beschrijf een plant op jouw plekje in tien punten.
Eet
Woont
Waar
Winter
Relaties met
Bijzonderheden
Bedreiging
Harde feiten: lengte, gewicht, max leeftijd, aantal
jongen/zaden
Wat kun je zelf doen?
Beheerwerk"
Natuurlijk koos ik als molenaar de gele en de geelwitte
helmbloem (Corydalis lutea en Corydalis ochroleuca). Planten die
met grote bossen op de muren bij de molen groeien.
 |
| geelwitte helmbloem |
 |
| gele helmbloem |
Verschillende websites zijn
lovend over de helmbloemen bij de Schaloensmolen.
“In de kasteeltuin kan men na het betalen van
de toegangsprijs van 4 Euro voor 1,5 Euro een kop koffie of thee drinken.
Het is de moeite waard om de watermolen te
bekijken. Op de muren bij de molen en het water om het kasteel groeit een
bijzondere muurplant: de Gele helmbloem.”
Jubelt 'Natuur in Nederland' in de ‘Wandeling door het noordelijke Geuldal
samen met Joop Schaminée’, zie: deze link
“Een tijdje nadat ik dit had
geschreven, ontdekte ik dat er nog een helmbloem in Zuid-Limburg probeert te verwilderen: de geelwitte helmbloem (Corydalis ochroleuca). een zeer fraaie poging zag ik tegen de vochtige muren van de
watermolen in Oud-Valkenburg. En vol in bloei in begin oktober!”
schrijft Jan van Dingenen in zijn blog.
“Verwilderde sierplant, op
ruïnes, oude stadsmuren en dergelijken, nu uiterst zeldzaam, bijv. langs de
kademuren van de Geul in Valkenburg en bij Slenaken.”
schrijven Eli Heimans Hein
Willems Heinsius en Jac. P. Thijsse in 1909 in hun geïllustreerde flora van Nederland.
Dan kan ik als molenaar van de
beroemde en de veel bezongen Schaloensmolen in Valkenburg niet achterblijven.
Gele en de geelwitte helmbloem
(Corydalis lutea en Corydalis
ochroleuca)
Eet
kalkrijke grond
Woont
in spleten en gaten van vooral
vochtige muren met veel kalk zoals mergelmuren. Het is een muurplant.
Waar
In stenige klakhoudende grond en
muren. In Nederland groeit de helmbloem vooral op de Geulkades in Valkenburg en
op oude muren in Maastricht. Verspreidt zich nu langzaam door Nederland naar
onder andere de oude (stads)muren in Breda.
Winter
De plant heeft een knol bij de
wortels in de muur waarin die zich ’s winters terugtrekt. In zachte winters
blijft ook bladgroen over.
Relaties met
Mieren en bijen
Mieren verspreiden de zaden. De
zaadjes hebben een klein doorzichtig olierijk aanhangseltje waar mieren dol op
zijn: het mierenbroodje. Rijpe zaadjes worden weggeschoten. Een mier die zo'n
zaadje vindt, sleept het mee naar het nest en bijt het mierenbroodje eraf. De
mier verspreidt zo het zaad.
De helmbloem wordt vooral door
bijen en hommels bestoven. De nectar van de helmbloem lig in het spoor, een
soort trechter achter aan de bloem. Alleen insecten met een lange tong kunnen
daar bij.
Bijzonderheden
De helmbloem behoort tot de
papaverfamilie.
De gele helmbloem is zo'n 150
jaar geleden uit het Alpengebied hier ingevoerd. De geelwitte helmbloem komt
uit Joegoslavië of Italië.
De zaden werden vroeger
medicinaal gebruikt vanwege hun hypnotische en rustgevende werking. De knollen
zijn giftig. Zij bevatten Bulbocapnin dat maag- en darmstoornissen en zelfs
verlammingen kan veroorzaken.
De Nederlandse naam ‘helm’bloem
komt omdat de bloem op een Romeinse helm lijkt.
Bedreiging
De muren waar helmbloemen op
groeien, brokkelen af en moeten af en toe opnieuw gevoegd of geheel vernieuwd
worden. Overstromingen kunnen hele stukken muur wegslaan.
Vooral in het najaar als hommels
en bijen een wintervoorraad aanleggen, breken zij in bij de helmbloem. Ze bijten
een gat achter in het spoor en snoepen de nectar. De helmbloemen kunnen de
bestuiving dan verder vergeten.
Harde feiten
De helmbloem is een kruidachtige
plant die 15 – 30 cm groot wordt.
De bloemen groeien in dichte
trosjes met 5 – 16 bloemen per tros.
De helmbloem groeit in pollen
waaronder vaak luchtwortels hangen.
De helmbloem heeft een
samengesteld dubbel geveerd blad. Elk bladsegment heeft een tot drie slippen
die eindigen in een stompe punt.
De
helmbloem heeft een doosvrucht in de vorm van een peul, die met twee
kleppen open springt.
Het is een overblijvende
meerjarige plant met
een vertakte wortelstok.
De helmbloem is beschermd middels
de flora en fauna wet.
Wat kun je zelf doen?
De helmbloem verwildert gemakkelijk vanuit tuinen. Heb je
een ruwe muur in je tuin? Probeer daar helmbloem te zaaien.
Beheerwerk
Uit de muren bij
de Schaloensmolen worden regelmatig wilde kruiden zoals paardenbloemen getrokken
zodat meer ruimte ontstaat voor helmbloem.
Tijdens de
restauratie van de Molentak in Valkenburg heeft waterschap Roer en Overmaas
sleuven in de nieuwe mergelstenenmuur gemaakt, sommige blokken springen in en
andere springen uit. In de sleuven is
steenbreekvaren, pijlscheefkelk, stengelomvattend havikskruid en gele
helmbloem uitgezet zodat de oorspronkelijke rijke muurvegetatie zich kan
herstellen.
 |
| Foto: waterschap Roer en Overmaas |
Helaas is de Universiteit Wageningen iets minder lovend over dit 'beheerswerk' van waterschap Roer en Overmaas:
"Inmiddels blijken de meeste planten
van het eerste
herstelproject te zijn aangeslagen
w.o. Gele helmbloem, Stengelomvattend
havikskruid, Muurleeuwenbek en Blaasvaren. Een tweede
deel uitgevoerd in 2000 en
deels nog in uitvoering, is zonder
deskundige begeleiding verricht. Het gevolg daarvan is dat bij het terugplanten
grotendeels de verkeerde soorten werden
gebruikt."
Fijn dat de Schaloensmolen oude muren heeft.
Fijn dat de Schaloensmolen oude muren heeft.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten