"Victor
Sint Victor was een Romeinse veldheer in de 3de
eeuw. Hij bekeerde zich tot het Christendom en weigerde Romeinse goden te
aanbidden. Als straf werd hij verbrijzeld tussen molenstenen. Een wonder
geschiedde, de molensteen brak.
Sindsdien is Victor de beschermheilige van de molenaars.
Sint Victor werd alsnog onthoofd.
Victor Willems (1910 - 1983) was de laatste beroepsmatige
molenaar op de Schaloensmolen. Hij zegde in 1954 de pacht op.
Om de heilige en de laatste molenaar te eren, schilderde
Marte Hameleers deze afbeelding. Pastoor Jansen heeft dit moderne icoon op 20
juli 2014 ingewijd.”
Is de officiële lezing van het schilderij dat nu in mijn
molen hangt.
 |
| Links Marte Hameleers |
Ik heb iets met molenstenen
Leuke vraag:
Zou sint Victor echt tussen molenstenen hebben gelegen?
Iconen hebben een diepere betekenis. Ze zijn meer dan een
historisch betrouwbaar plaatje. Verschillende culturen, zoals de Russisch
orthodoxe cultuur, beschouwen iconen als iets sacraals.
Marte Hameleers schilderde een modern icoon met een
vrouwelijke inslag.
Sacraal betekent ‘heilig’ en ‘gewijd’. Het woord is terug te
vinden in veel katholieke woorden zoals 'sacrament'. Zeven sacramenten kent de katholieke kerk. Veel culturen kennen
de mens zeven chacra’s toe.
“Chakra is een term uit de traditionele Indiase
cultuur/religie voor plaatsen in het veronderstelde etherisch dubbel of energielichaam
van de mens die binnen die traditie van belang worden geacht voor hun
levenskracht. Chakra (Sanskriet cakram) betekent cirkel of wiel.
“
Wikipedia
Zeven chakra’s, zeven energiepunten in de mens.
De cirkel (cakram) lijkt op de molensteen van Victor.
Twee molenstenen; er dus sprake is van een dubbel.
Het etherisch dubbel speelt in het verhaal van sint Victor
een rol. Toen sint Victor haast werd gemalen en de molensteen brak, verscheen,
volgens de mythe, een engel. Het breken van de molensteen kan symbool staan
voor de doorbraak van het etherisch dubbel of energie lichaam.
Zo verschijnt de
engel.
De relatie tussen het etherisch dubbel, de engel en de
persoon in het hier en nu, is weergegeven in de Rijmbijbel van Jacob van
Maerlant (ca. 1235 – ca. 1300) ‘vader der Dietse dichteren algader’.
Bij het verhaal van Tobias:
 |
| De Rijmbijbel van Jacob van Maerlant |
YIN EN YANG
Er is een groot verschil in gewicht tussen molenstenen. De onderste
steen, de ligger, is lichter dan de bovenste steen, de loper. Die draait rond.
Yin en yang zijn op dat punt NIET gelijk aan elkaar. Vooral ter hoogte van kleine yin en kleine yang, de twee rondjes in het yin-en-yang-figuur, zit speling tussen de cirkel van yin en de cirkel van yang.
Die speling is het derde element, de menselijke ziel.
Victor staat in deze afbeelding symbool voor de wrijving of
speling tussen yin en yang, de ruimte voor de menselijke ziel
tussen yin en yang;
tussen aarde en hemel;
tussen natuur en cultuur;
twee molenstenen en de afstemming en/of de speelruimte
daartussen.
Bij de afbeelding van Tobias in de Rijmbijbel is die speling heel
klein. Er is weinig speling, weinig verschil, tussen Tobias en ‘zijn’ dubbel.
Bij de afbeelding van Victor wordt die speling tot een
uiterste vergroot om het derde element, de ziel van Victor, ruimte te geven.
Marte Hameleers heeft als kunstenares de drie elementen
intuïtief aangevoeld;
het rustend paard als de natuurlijke krachten, de yin
krachten;
de molen als symbool van hoe de mens met zijn cultuur met
natuurlijke krachten om kan gaan.
En boven de uil met twee vleugels die cultuur en natuur, ogenschijnlijk twee tegendelen, op
elkaar afstemt.
Marte noemde de uil tijdens de toelichting op haar
schilderij
“de ziel en wijsheid”.
De vrouwelijke invalshoek
Waar kan ik aan zien dat Marte een vrouwelijke invalshoek
koos?
De molensteen is wit achter Victor. Het neigt naar yin, de
vrouwelijke kant; de kant die het meest uitgaat van natuurlijke harmonie.
De yang kant, de mannelijke kant, is op het schilderij van
Marte afgerond met de lauriertak. Het teken dat de molensteen overwonnen is.
De werkelijkheid is anders.
De yang steen, de loper, is krachtiger en veroorzaakt
wrijving. Dat is de kracht van de yang-steen.
“Is sint Victor een man of een vrouw?” vroeg een collega uit
de tuin aan mij
“Victor lijkt hier zo vrouwelijk.”
“Natuurlijk is het een man.” zei ik beslist.
“De adamsappel van Victor is duidelijk aanwezig.
Maar Victor is androgyn genoeg om heilig te zijn.”
Heiligen weten als geen ander te spelen met yin en yang,
staan het dichtst bij de menselijke ziel en vertegenwoordigen in sterke mate
(innerlijke) wijsheid, de uil.
De doorbraak
Hoe zou de steen, de ene molensteen, doorbreken?
Is het de loper, de yangsteen, die eraan gaat?
Afstemming tussen yin en yang
De heilige Victor wordt doorgaans met een standaardmolen
afgebeeld. Ik vroeg Marte Victor eens niet met een windmolen te schilderen.
Tenslotte is de Schaloensmolen een watergedreven molen. Er bestonden ten tijde
van Victor, in de 3de eeuw, geen windmolens met wieken.
Voor zo ver ik kan nagaan, is het gebruik om Victor een
standaardmolen mee te geven, ontstaan in de omgeving van Brugge waar het gilde van
molenaars Victor als partoon heilige meedroeg tijdens de heilig bloedprocessie.
In de middeleeuwse stad Brugge stonden veel standaardmolens op de stadswallen.
Victor draagt de molen ter hoogte van zijn hartstreek.
De vier wieken van de molen symboliseren de twee hartkamers (boven) en de twee hart boezems (onder); vier ruimtes, vier wieken in het totaal.
Links is het meest verbonden met de rest van het
lichaam. De rechter hartkamer zakt een beetje weg.
Daar draaien de wieken moeilijk, net als de
bloedcirculatie.
Om, voor de toeschouwer rechts onder te komen, moet je afdalen.
Bij veel afbeeldingen van Sint Victor is rechts onder een
trappetje getekend.
Ik beschrijf processen die sterk op lichamelijke, fysieke,
processen zijn gebaseerd.
Als mensen vroeger iconen schilderden, moesten ze eerst
mediteren. Bij wijze van spreken alle energieën van het icoon in het eigen
lichaam, met al hun vezels, voelen.
Bij sommige schilders vind je iets terug van die lichaamsverbonden
energieën.
Dat is wellicht de redenen waarom Marte sint Victor als een
buste heeft afgebeld. Voor biologische vrouwen is het heel moeilijk energetisch
het trappetje vanaf de rechter hartkamer af te dalen.
De afdaling
Als je het trappetje van sint Victors molentje afdaalt, kan
je drie kanten uit om boven te komen.
 |
| Dream catcher |
Naar links.
Vanaf die positie is de tekening van Jacob van Mearlant in
de rijmbijbel getekend.
Tobias legt op die tekening het accent op boven, de ogen als
spiegel van de ziel.
Naar rechts.
Op die positie speelt het verhaal van sint Victor af.
Victor werd harteloos in een donkere kelder geworpen. In een
standaardmolen wordt zo’n diep donker gedeelte ‘de hel’ genoemd. Ook in
watermolens is bij het verticale spoorwiel achter het schoeprad, een hel te
vinden.
Erg yang en mannelijk.
De enige manier om van daaruit afstemming te vinden met de
stromingen door het hart, is door middel van kunst, muziek en zang; al het
schone van vrouwelijke muzen. Die muzen kunnen een etherisch dubbel in je zelf
zijn. Zoals Tom Poes het etherisch dubbel van Ollie B. Bommel is,
en beiden onderdelen van Martin Toonder. Zo'n grof lichaam krui je niet zo snel.
 |
| "Tom Poes, ik ben met mijn bilhamer aan het einde van rechts gekomen." |
Is het ooit opgevallen dat grote kunstenaars die vanuit Bommels positie werken, vaak een andere geaardheid hebben?
Het zijn travestieten en homoseksuelen die als geen ander met
hun etherisch dubbel, yin en yang, spelen.
Mensen met zo’n sterk ontwikkeld etherisch dubbel worden
door verschillende indianenstammen in Noord Amerika ‘two-spirits’ genoemd. Two-spirits stonden hoog in aanzien. De
term 'two-spirit' wordt nu vooral gebruikt voor homoseksuelen en transgenders.
Jacob van Maerlant was niet voor niets gek op het verhaal
van Tobias en ‘zijn’ two-spirit. De historicus Frits van Oostrom besteedde in
zijn boek ‘Maerlants wereld’ daar een heel hoofdstuk aan : ‘Tobias als
voorbeeld’. Zonder tot de kern van two-spirits door te dringen.
 |
| Marte Hameleers 'stil dialoog' |
Het thema ‘dubbel’ speelt ook in het werk van Marte
Hameleers een grote rol. Hoe dat komt, kan ik slechts gissen. Buiten
homo’s en transseksuelen, is er nog een groep die kan uitgroeien tot two-spirit.
Mensen die volgens psychologen te maken hebben gehad met een ‘vanishing twin’;
verloren tweeling. Een tweeling waarvan de ene helft is overleden.
Het verschijnsel ‘vanishing twin’ wordt ook gebruikt voor
een bijzonder verschijnsel. Het is bekend dat er soms tijdens een zwangerschap
de aanzet ontstaat voor een tweeling maar dat een van die twee tijdens de
zwangerschap plotseling verdwijnt, in het niets wordt opgenomen. Eentje wordt slechts
geboren. In zo’n geval is echter vaak een etherisch dubbel aanwezig. Zie ook:
Het gevoel van dubbel zijn kennen veel lonly-twins,
tweelingen waarvan de helft is gestorven. Of zoals staat beschreven in het boek
‘De tweeling, of drieling of meer’ van het Twin recherche center van de
Multiple Birth Foundation in Londen:
“De dood van een tweelinghelft bij tweelingparen die
samen waren, kan bij de overlevende zulke intense gevoelens van verlies
veroorzaken, dat deze betwijfelt of hij ooit weer als compleet persoon zal functioneren.
Norris Mc Whirter beschreef hoe hij na de gewelddadige
dood van zijn tweelingbroer Ross het gevoel had dat hij een duidelijke keuze
moest maken. Of hij zou afbrokkelen en een halve persoon worden of hij moest de
kracht van zijn broer in zichzelf opnemen en een ‘dubbele’persoon worden, zodat
hij hun gezamenlijke werk kon afmaken. Dit laatste wist hij succesvol te
volbrengen.”
Een mooiere beschrijving van het bestaan van een etherisch
dubbel dan de beschrijving van Norris Mc Whirter, kan ik niet geven. Het
opnemen van de kracht, de energie, in zichzelf is als een huwelijk. In veel
culturen is het huwelijk met een geest, een geesteshuwelijk, een bekend verschijnsel. In katholieke
mystieke literatuur wordt dat wel eens het ‘mystieke huwelijk’ genoemd. De mysticus Jan van Ruusbroec (1293 - 1381) sprak over 'Die gheestelike brulocht".
Hoogstwaarschijnlijk, als Victor historisch heeft bestaan,
is hij in een kollergang vermalen. Een kollergang waar een verticale steen, een
kantsteen, over een doodsbed rolt en olijven maalt om zo olie te maken. Het
doodsbed van de vanishing twin.
 |
| Kollergang op de verfmolen De Kat |
 |
| two-spirits op de kollergang, Jeroen Bosch, het laatste oordeel. |
Via het midden
De derde manier om, ondanks het energetisch probleem in het menselijk
hart, onder en boven op elkaar af te stemmen, is de middenweg.
De weg van de uil met twee vleugels.
Tijl Uilenspiegel, die in mijn blogs al een paar keer naar
voren kwam, is daar een voorbeeld van.
 |
| Tijl Uilenspiegel met zijn dream catcher (links) "Is dat een spiegel? Je moet die beelden toch ergens aan relateren?" | |
|
De spiegel is duidelijk, vooral als wij sint VIctor niet vanuit de bloedcirculatie maar energetisch bekijken. Vanuit de signaalfuncftie van de zenuwen met de verschillende knopen:
Hier staat niet de molen, maar de rode mantel centraal.
Voor de toeschouwer, de bidder, want bovenstaande Victor is een bidprentje, speelt zich een bijzondere spiegeling af.
Voor de bidder is bij de molen de rechter hartkamer rechts, bij het trappetje. Bij de mantel is voor de bidder de rechter hartkamer links. 'De AV-knoop' zakt ook bij de afbeelding van de mantel naar rechts. Via het zwaard worden molen en mantel gespiegeld. Op het bidprentje staat achter sint Victor een schaduw molen met de wieken precies de andere kant uit gedraaid als de molen in Victors handen. Dit is om de spiegeling en de draaiing om de centrale as, het zwaard, weer te geven.
Frits van Oostrom begon zijn boek met het vermoeden dat
Jacob van Maerlant Tijl Uilenspiegel was. Beiden staan centraal in de Belgische
plaats Damme.
Op de voorpagina van zijn boek is een middeleeuwse afbeelding
van Jacob van Maerlant te zien, met links het handje van Tobias en rechts, onder
het boek, een dubbel ruimte als een donkere kerker van two-spirits. Jacob van Maerlant stemt links en rechts, boven en onder als in een rad op elkaar af. De tekening is
geschilderd in een hoofdletter O. Op 'zijn' hoed zit tussen links en rechts, boven en onder, een pluimpje
dat ok verbonden is met de O; een sacrale afbeelding.
Jammer Frits van Oostrom, dat jij dat niet zag.
Tijl Uilenspiegel staat voor een principe, een levenshouding. Er zijn er veel meer Uilenspiegels geweest. Jacob van Maerlant maakt met zijn voorliefde voor verhalen over two-spirits en spiegels, zoals zijn werk 'Siegel historieal', duidelijk dat hij dit spiegelen meester was.
Toen brak de molensteen.
Victor/Victoria
Links, de yin kant, de vrouwelijke kant, de kant die
naar boven gaat, is belangrijk voor de bevrijding uit de kerker. Daarom breekt die steen
hopelijk niet.
De yang-steen heeft een eigen manier van bedienen. Dat is
een kwestie van een extra tik te geven tegen de loper, de actieve steen. Die
even extra hard te laten draaien. Maar dan tegelijkertijd met hart en nieren muziek
en kunst, alle muzen en schone kunsten te beminnen.
Alle zeilen even bijzetten en de sluizen opentrekken, maar wel als molenaar de hele molen in de gaten houden en alle kammen nalopen.
Laat de centrifugale krachten hun werk doen.
De yang steen slingert zich zelf kapot.
Die steen draait zich zelf tot gort.
Vlak onder de uil breekt die molensteen.
Ik mag Poetin, alle moslim fundamentalisten en
alle hitsige joden hartelijk bedanken voor hun centrifugale krachten. Slinger
het er maar uit! Bedankt voor jullie overtrokken macho geweld. Dat werkt zo mooi als een vliegwiel.
Mijn middelpunt heb ik gevonden. Bij het kropgat, daar waar
het levend graan bij de stenen naar binnen komt.
Victor en Victoria zijn één geworden tussen twee vleugels
in, vlak bij de menselijke ziel.
 |
| Victor/Victoria West End caberet |
Of de doorslag gevende vliegwielkrachten krachten, de zwarte
materie van de centrifuge, afkomstig waren van Poetin, moslim fundamentalisten, hitsige joden,
haat zaaiende predikanten uit Oeganda of toch gewoon milieuvervuiling, kan ik
met mijn molen niet beoordelen.
Iedereen is van harte uitgenodigd mijn ene hele steen te komen
zien.
Jammer dat die ander gebroken is….
Twee steentjes
En de midden weg….
Dat vinden molenaars zo leuk.
Twee steentjes
En de midden weg….
Doei!
 |
| Hans Memling: Laatste oordeel. |
“Help en shit! Dat is ons eigen onderlijf, ons eigen darmstelsel, onze eigen reet!”
